Ga naar de hoofdinhoud

Focus op onderwijskwaliteit op school verhoogt de leerprestaties

05/11/2024
Pieter Verachtert Onderzoekscoördinator

In een recent verschenen studie van Oostenrijkse en Engelse wetenschappers werd onderzocht welke schoolfactoren betekenisvolle impact hebben op de leerprestaties van leerlingen. In de studie, die werd uitgevoerd op basis van gegevens uit 151 Engelse secundaire scholen, keken de auteurs bijkomend naar de rol van lesobservaties in het realiseren van leerwinst. De resultaten tonen aan dat scholen die sterker inzetten op het voortdurend verbeteren van hun onderwijskwaliteit een grotere vooruitgang zien in de schoolse prestaties van hun leerlingen. Bovendien blijkt het inzetten van lesobservaties door collega’s – niet als evaluatiemiddel, maar als stimulans voor professionele ontwikkeling – eveneens positief samen te hangen met schoolse prestaties. De resultaten van deze studie kunnen relevant zijn voor scholen die hun onderwijskwaliteit willen verbeteren. 

Wat werd er onderzocht?

In de studie keken de onderzoekers in de eerste plaats naar de relatie tussen een aantal schoolfactoren en de toegevoegde waarde die scholen realiseren op vlak van het cognitief leren van hun leerlingen. Een school heeft meer toegevoegde waarde wanneer haar leerlingen het beter doen dan leerlingen met een gelijkaardig beginniveau. Daarnaast werden vijf schoolfactoren onderzocht, waarvan de eerste vier inhoudelijk vrij goed te omlijnen zijn: 

  1. het schoolbeleid rond het versterken van de onderwijskwaliteit; 
  2. de wijze waarop het schoolbeleid rond onderwijs en leren wordt geĂ«valueerd; 
  3. het beleid rond samenwerken met ouders; en 
  4. het beleid rond het betrekken van de gemeenschap rond de school bij het ondersteunen van het leren van de leerlingen.

De vijfde factor, door de auteurs “beleid rond het creĂ«ren van leerkansen” gedoopt, is inhoudelijk minder eenvoudig te interpreteren en laten we hier verder buiten beschouwing. 

Tot slot werd er ook gekeken naar de samenhang tussen de frequentie van het gebruik van lesobservaties, zowel door collega-leerkrachten als door schoolleiders, en de toegevoegde waarde van scholen. 

Hoe werd het onderzocht?

De studie maakt deel uit van een groter onderzoeksproject (School Quality and Teacher Education - SQTE) met verschillende fases. In een eerste fase werden schoolleiders en leerkrachten uit een aantal zeer succesvolle secundaire scholen in Engeland geĂŻnterviewd. Deze interviews gaven inzicht in hun ideeĂ«n over en aanpak van kwaliteitsbewaking en schoolverbetering. In deze fase werd vooral gebruikgemaakt van kwalitatieve onderzoeksmethoden, waarbij de nadruk lag op de ervaringen en opvattingen van de betrokken leerkrachten en schoolleiders. 

In een volgende fase volgde een kwantitatief onderzoek, waarbij via een vragenlijst gegevens werden verzameld bij 356 schoolleiders en leerkrachten uit 151 scholen. Met deze vragenlijst werden voor elke respondent (en school) de hierboven vermelde vijf schoolfactoren in kaart gebracht en werd bevraagd hoe vaak leerkrachten in de school door een collega of door iemand uit de schoolleiding geobserveerd worden. 

Wat zijn de conclusies?

Uit het onderzoek kwamen verschillende belangrijke conclusies naar voren die relevant zijn voor leerkrachten en schoolleiders: 

  • Focussen op onderwijskwaliteit leidt tot betere resultaten. Scholen waar meer nadruk ligt op het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs zien een grotere vooruitgang in de leerprestaties van hun leerlingen. Dat werken aan onderwijskwaliteit verloopt o.m. via het bieden van gerichte nascholing, het realiseren van een schoolomgeving waarin de kwaliteit van onderwijs en leren voortdurend op een veilige manier besproken wordt, het stimuleren van samenwerking tussen leerkrachten en het binnenbrengen van wetenschappelijke inzichten rond effectief lesgeven. 
  • Lesobservaties door collega-leerkrachten hebben een positieve invloed op leerprestaties. Wanneer leerkrachten regelmatig elkaars lessen observeren, leidt dit tot betere prestaties van hun leerlingen. Deze vorm van peer-to-peer feedback blijkt zeer effectief te zijn, vooral wanneer de observaties expliciet gericht zijn op het verbeteren van de leskwaliteit. 
  • Lesobservaties door schoolleiders zijn minder effectief. In deze studie werd geen effect gevonden van de frequentie van lesobservaties door schoolleiders en de leerwinst van leerlingen. Eerder onderzoek heeft nochtans aangetoond dat dit soort observaties wel degelijk een effectief evaluatie-instrument kunnen zijn. Mogelijk zijn lesobservaties dus vooral heel krachtig als middel om de professionele ontwikkeling van leraren te ondersteunen. 

Wat betekent dit voor leerkrachten en schoolleiders?

Voor leerkrachten in Vlaanderen biedt dit onderzoek een aantal waardevolle inzichten. Ten eerste benadrukt het hoe belangrijk het is om voortdurend te werken aan de leskwaliteit. Dit kan bijvoorbeeld door regelmatig samen te werken met collega’s om lessen te evalueren en te verbeteren. Lesobservaties, waarbij collega’s elkaars lessen bijwonen en feedback geven, kunnen een krachtig hulpmiddel zijn om de lespraktijk te verbeteren en zo de leerprestaties van leerlingen te verhogen. 

Daarnaast onderstreept het onderzoek het belang van een cultuur van samenwerking binnen scholen. Door leerkrachten de ruimte te geven om van elkaar te leren en elkaar te ondersteunen, kunnen scholen een omgeving creĂ«ren waarin de onderwijskwaliteit continu verbeterd wordt. Dit kan bijvoorbeeld door het opzetten van systemen voor peer-observaties, waarbij leerkrachten regelmatig elkaars lessen observeren en gezamenlijk bespreken wat er beter kan. 

Een ander belangrijk punt uit het onderzoek is dat schoolleiders vooral een ondersteunende rol zouden moeten spelen bij het verbeteren van de onderwijskwaliteit, maar dat de praktische verbeteringen vaak het beste tot stand komen via samenwerking tussen leerkrachten zelf. Het creĂ«ren van een cultuur waarin openheid en feedback centraal staan, lijkt hierbij cruciaal. En daarbij kan het belang van de schoolleider dus moeilijk onderschat worden! 

Meer lezen?
  • Bernhard, R., McDermott, T., HasenhĂĽttl, C., Burn, K., & Sammons, P. (2024). A focus on quality of teaching in schools increases students’ progress of attainment. Evidence from English secondary schools. School Effectiveness and School Improvement, 1–25. https://doi.org/10.1080/09243453.2024.2398601 

 

Het artikel werd beschikbaar gesteld in open access