Kwaliteitsvol en Inspirerend Kleuteronderwijs (KIKO)
Vandaag is er weinig twijfel dat investeren in de kwaliteit van het Vlaamse kleuteronderwijs belangrijk is, en dit voor alle kinderen maar in het bijzonder voor kinderen uit kwetsbare gezinnen. Wil ons kleuteronderwijs er maximaal in slagen om de ontwikkeling van jonge kinderen te ondersteunen, dan is het nodig om dat onderwijs vorm te geven volgens praktijken waarvan in rigoureus wetenschappelijk onderzoek is aangetoond dat ze effectief en efficiënt zijn. In dit OBPWO-project zochten we daarom in de literatuur naar effectieve didactische praktijken voor taal, wiskunde en executieve functies en gingen we vervolgens na in welke mate en op welke manier deze toegepast worden in het Vlaamse onderwijs.
Literatuuronderzoek naar effectieve praktijken
Het identificeren van effectieve praktijken voor de drie leergebieden (taal, wiskunde, executieve functies) gebeurde aan de hand van twee afzonderlijke literatuurstudies. In de eerste literatuurstudie brachten we bestaande systematische reviews en meta-analyses in kaart (metareview). Zo analyseerden we de resultaten van 24 zorgvuldig geselecteerde reviews over taalstimulering, 11 reviews over de stimulering van wiskundige kennis en vaardigheden en 12 reviews over de stimulering van executieve functies in de kleuterklas.
Omdat reviewstudies niet altijd voldoende gedetailleerde informatie geven over concrete praktijken en eerder algemene principes formuleren, werd de metareview aangevuld met een tweede literatuurstudie, m.n. een common elements analyse van de werkzame componenten van aantoonbaar effectieve interventies. Meer bepaald gingen we in 9 succesvolle taalinterventies, 4 succesvolle wiskundeinterventies en 4 succesvolle interventies op vlak van executieve functies op zoek naar gemeenschappelijke bouwstenen die in minstens de helft van de interventies voorkwamen. Dit gebeurde op basis van een gedetailleerde analyse van interventiehandleidingen, protocollen en/of praktijkgerichte publicaties. Inzicht in de gemeenschappelijkheid van succesvolle interventies maakte het mogelijk om een meer afgebakende set van effectieve praktijken af te leiden voor de praktijk.
Een uitgebreide beschrijving van het opzet én de resultaten van beide literatuurstudies kan u vinden in eerste KIKO-onderzoeksrapport:
Taelman, H., Bodvin, K., Spilt, J., Vanblaere, B., & Verachtert, P. (2024). Een literatuurstudie naar de kenmerken van effectief kleuteronderwijs voor taal, wiskunde en executieve functies: Onderzoeksrapport 1 bij het OBPWO-project Kwalitatief en Inspirerend Kleuteronderwijs. Odisee, Arteveldehogeschool, KU Leuven, Thomas More.
Empirisch onderzoek: praktijken in Vlaanderen
De effectieve praktijken die uit het literatuuronderzoek voortvloeiden, werden vervolgens getoetst aan de huidige Vlaamse klaspraktijk aan de hand van een vragenlijstonderzoek en een meervoudige gevalsstudie.
Via het vragenlijstonderzoek onderzochten we hoe vaak de effectieve praktijken in de Vlaamse kleuterklassen voorkomen en hoe competent onderwijsprofessionals zich op dit vlak inschatten. Aan dit onderzoek namen 265 kleuterleraren, 57 kinderverzorgers, 66 pedagogisch coördinatoren deel.
Via de meervoudige gevalsstudie onderzochten we in meer detail op welke manier de effectieve praktijken al dan niet aan bod komen in 11 kleuterscholen. Meer concreet observeerden we in elke school een dag binnen één eerste kleuterklas en een dag binnen één derde kleuterklas. Daarnaast stelden we de betrokken kleuterleraren vragen over wat we geobserveerd hadden. Aan deze kleuterleraren en ook de pedagogische coördinatoren stelden we daarnaast vragen over het gebruiken van leerlijnen, hulpmiddelen en de samenwerking voor de domeinen taal, wiskunde en executieve functies.
Meer informatie én resultaten van het empirische luik van het KIKO-onderzoek kan u lezen in het tweede onderzoeksrapport:
Download hier de verschillende praktijkgidsen als resultaat van het onderzoek voor kwalitatief en inspirerend kleuteronderwijs.
Bodvin, K., Cornelis, A., Mertens, E., Thys, S. Spilt, J., Vanblaere, B., Verachtert, P., Taelman, H. (2024). Een empirisch onderzoek naar de toepassing van effectieve praktijken voor taal, wiskunde en EF in het Vlaamse kleuteronderwijs. Onderzoeksrapport 2 bij het OBPWO-project Kwalitatief en Inspirerend Kleuteronderwijs. Odisee, Arteveldehogeschool, KU Leuven, Thomas More.
Onderzoekers
Pieter Verachtert
Expertise: lerareneffectiviteit, praktijkgericht onderzoek, didactiek, methodologie, project management, onderzoeksbeleid
Partners
