Vraag & antwoord Logopedie en Audiologie

Auditief functioneren 

Bij het opstellen van een behandelplan voor deze cliënt is het belangrijk om eerst een duidelijk beeld te krijgen van haar auditief functioneren met het cochleair implantaat. Bekijk hiervoor het toon- en spraakaudiogram, afgenomen met CI, grondig. Het toonaudiogram geeft aan welke frequenties moeilijk hoorbaar zijn voor het meisje. Via het spraakaudiogram kom je te weten hoeveel woorden ze correct kan verstaan bij stille, normale en luide spraak in een gunstige luisteromgeving. De foutenanalyse van het spraakaudiogram geeft je extra en belangrijke informatie voor de articulatietraining.  

Voor je kan starten met de articulatietraining moet je weten of de fouten die het meisje maakt niet te wijten zijn aan auditieve in plaats van articulatorische moeilijkheden. De meest voorkomende auditieve fouten in de spraak van jongeren met een gehoorprobleem zijn: [m]-[n]-[l]-[w] verwisselingen, [p]-[t]-[k] verwisselingen, [s]-[f]-[x] verwisselingen of deleties van de hoogfrequente klanken [s] en [t]. Deze klanken zullen dus centraal moeten staan in het behandelplan. 

Multimodaal trainen 

Tijdens de articulatietraining is het van belang dat je multimodaal werkt ter compensatie van de auditieve beperking. Als logopedist kan je klanken die auditief minimaal van elkaar verschillen of moeilijk hoorbaar zijn, ondersteunen met het lipbeeld, vingerspelling of een klankgebaar. De prenten van het dyspraxieprogramma (Van der Meulen, 2003) kunnen gebruikt worden als extra visuele cue. Ook PROMPT (Prompts for Restructuring Oral Muscular Phonetic Targets) kan je inzetten om de articulatie op een tactiele wijze te vergemakkelijken.  

Therapiemateriaal

Specifiek therapiemateriaal voor articulatietraining bij kinderen met een auditieve beperking bestaat helaas niet. Maar in het praktische boek Articulatie (Dijkstra-Buitendijk & van den Engel-Hoek, 2018) vind je zowel voor de fonetische als voor de fonologische behandeling creatieve ideeën. 

Wil je meer info over articulatietherapie bij cliënten met een cochleair implantaat? Neem dan contact op met sofie.boogaerts@thomasmore.be.

Akoestiek en concentratie

Het klopt dat een slechte akoestiek op school concentratieproblemen kan geven bij zowel leerlingen als leerkrachten. Leerlingen zullen gesproken boodschappen moeilijker begrijpen. Dit kan leiden tot lagere leerprestaties. Op lange termijn geeft de lage spraakverstaanbaarheid aanleiding tot (mentale) vermoeidheid bij de leerlingen.  Als leerkracht voel je in een klaslokaal met slechte akoestiek de nood om luider te spreken. Dit verhoogt het risico op stemproblemen en kan zorgen voor vermoeidheid en zelfs stress. 

Galm

Een goede spraakverstaanbaarheid is dus essentieel in een klaslokaal. De verstaanbaarheid is afhankelijk van de hoeveelheid rumoer of achtergrondlawaai enerzijds en de hoeveelheid galm of  echo anderzijds. Om een idee te krijgen van de galm in je klaslokaal moet je de nagalmtijd weten. In België bestaan er specifieke normen voor schoolgebouwen. 

Gratis app

Je kan de nagalmtijd meten met de gratis iOS app SoundOut. In het onderzoeksproject ATMOS (Akoestische Thomas More Screeningstool) hebben we de nauwkeurigheid en betrouwbaarheid van deze SoundOut app beoordeeld in samenwerking met de cel Geluid van het Provinciaal Instituut voor Hygiëne provincie Antwerpen. Met een correcte meetopstelling bepaalt de SoundOut app op een betrouwbare en nauwkeurige manier de nagalmtijd in een klaslokaal. De app geeft scholen de mogelijkheid om al hun klaslokalen te screenen op 1 à 2 dagen en zo de leeromgeving akoestisch in kaart te brengen. 

Vervolgens kan je er eventueel voor kiezen om klaslokalen met een slechte nagalmtijd een andere bestemming te geven. En je kan adequaat inschatten welke lokalen de hulp van een akoestisch specialist vereisen.  

Wil je meer info over nagalmtijden, correcte meetopstelling met de SoundOut app of het ATMOS project? Neem dan contact op met wendy.dhaenens@thomasmore.be.

Het is zeker zinvol in te zetten op voorlezen bij jonge kinderen met taalproblemen. Voorlezen heeft een positief effect op de woordenschat maar ook op het luister- en (latere) leesbegrip. Dit geldt zowel voor eentalige kinderen als voor kinderen die thuis een andere taal spreken.

De manier waarop je voorleest, is bepalend voor het succes. Zo is het bijvoorbeeld belangrijk de voorkennis bij het kind te activeren en in te zetten op taaldenkgesprekjes voor, tijdens en na het lezen.

Voor het voorlezen

Het begint al bij de keuze van het boek. Kies voor een uitdagende verhaallijn met een plot en illustraties die het kind aanspreken. Je kan de betrokkenheid van het kind al meteen verhogen door te starten met een luistervraag, op basis van de kaft van het boek of de titel. Bij het boekje “Kikker en een heel bijzondere dag”, kan je het kind vragen wat een bijzondere dag kan zijn.

Tijdens het voorlezen

Actief in gesprek gaan met het kind tijdens het voorlezen is belangrijk. De inhoud van je prentenboek komt pas echt tot leven als er interactie over ontstaat. Je kan vragen stellen, maar in hardop denkend voordoen schuilt ook een enorme kracht. Na de zin “Rat kwam aan met een rugzak vol boodschappen” kan je bijvoorbeeld vragen waarom Rat boodschappen heeft gedaan of je kan hardop denken ‘Ik vraag me af of Rat de boodschappen voor Kikker heeft gekocht.’. Je kan het kind ook zelf laten nadenken over hoe het verhaal verder zou gaan: ‘Wat zou Rat nu doen? Laten we vlug verder luisteren!’. Je kan het kind ook laten vertellen over eigen ervaringen: ‘Ben jij al eens verdrietig geweest? Waarom was dat?’. En je kan de betekenis van woorden, zoals ‘verdrietig’, ook ondersteunen aan de hand van de illustraties in het boekje: ‘Kikker is verdrietig, hoe zie je dat?’. Of je kan de emotie zelf uitbeelden en het kind uitnodigen dat ook te doen. Grijp tijdens het voorlezen ook alle kansen aan om het betekenisnetwerk van het kind uit te breiden. Bij het lezen van “Het was dus een verrassing voor Kikker” kan je het kind vragen op welke manier je nog iemand kan verrassen. 

Na het voorlezen

Aan het einde van het verhaal kan je terugkomen op de luistervraag die je aan het begin stelde. Of je laat het kind het verhaal navertellen, zo kan het woorden en zinnen die in het verhaal aan bod kwamen zelf gebruiken. 

In overleg met de ouders kan je het boekje meegeven naar huis en vragen dat het kind het verhaaltje thuis ‘voor’leest.

Wil je meer weten over hoe je voorlezen zinvol inzet binnen je therapie? Neem dan een kijkje in de Praktijkgidsen Taaltrajecten (p. 38-39) en Les in Lezen (fiches 2, 4 en 6).

Hardnekkige problemen bij rekenen

Het omkeren van getallen is een hardnekkig symptoom dat opduikt bij rekenproblemen. Het heeft te maken met de werkrichting.
Kinderen bouwen een getalbeeld op met als basis de werkrichting die ze gewoon zijn van lezen en spellen. Ze passen deze werkrichting toe bij getallen en schrijven de cijfers neer in de volgorde waarin ze ze horen. Bij tweeëndertig hoor je 2 en dan 3, dus schrijven kinderen 23. Dit probleem is typisch voor het Nederlands en zien we bijvoorbeeld niet in het Engels (thirty-two wordt 3 en 2 en dus 32). Sommige kinderen kunnen dit ondervangen door eerst de eenheden op te schrijven en dan de tientallen. Zij schrijven dan van rechts naar links bij getallen tot 99. Anderen blijven te sterk hangen in de auditieve koppeling en schrijven zoals geleerd van links naar rechts met een omkering als gevolg.
Een andere verklaring voor het omkeren van getallen is een instabiele werkrichting. Deze kinderen hebben geen inwendig referentiepunt opgebouwd en starten soms links en soms rechts bij het lezen en bij het tellen. Hierdoor maken ze fouten als ze getallen schrijven en lezen. 
 

Acht tips om het omkeren van getallen te verhelpen

1. 1) Laat het kind de eenheden kleuren in geel en de tientallen in groen zoals het MAB-materiaal. Dat helpt om vanuit getalinzicht en betekenistoekenning de getallen juist te lezen. 
2. 2) Schrijf de E van 'eenheden' en T van 'tientallen' boven de juiste cijfers in het getal om de betekenistoekenning te ondersteunen. 
3. 3) Geef het kind een tabel met de getalstructuur HTE om het getal in te schrijven zodat er weer een koppeling is met de betekenistoekenning.
4. 4) Kleur de eenheden of zet er een ander visueel herkenningspunt bij zodat het kind ziet dat ze bij de eenheden moet starten met lezen.
5. 5) Benadruk bij het verwoorden van het getal het deel -tig (bv. twintig, dertig) zodat het kind goed weet welk cijfer de tientallen aangeeft.
6. 6) Kinderen links een armbandje laten dragen, kan helpen om een correcte, stabiele werkrichting te ontwikkelen.
7. 7) Laat een beweging (van rechts naar links) uitvoeren met handen en hoofd bij het verwoorden van de getallen tot 99. Beweging helpt het inprenten van posities.
8. 8) Laat het kind de uitkomst van een bewerking eerst opschrijven en pas daarna lezen. Dat is vaak makkelijker dan het getal uit het geheugen te laten formuleren.

Het antwoord is heel eenvoudig: we weten niet welke behandeling het meest effectief is. Er is op dit moment onvoldoende wetenschappelijk onderbouwde informatie.

Wetenschappelijke aanpak

Om zeker te weten welke stotterbehandeling voor kleuters het meest effectief is, moeten we alle bestaande behandelingen testen bij een groep kleuters zonder dat de stottertherapeut of de ouders van het kind de behandeling kunnen kiezen. Ondertussen hebben we een controlegroep van kleuters die stotteren nodig, die op dat moment geen behandeling krijgt. Daarna moeten we het effect van die behandelingen met elkaar vergelijken. Dit soort onderzoek is in België nog niet eerder uitgevoerd.

Omdat er heel wat behandelingen voor kleuters die stotteren bestaan, is dit eigenlijk onbegonnen werk. Bovendien is het ethisch niet verantwoord om een groep kleuters die stotteren niet te behandelen. Temeer omdat we nu weten dat te lang wachten om behandeling te krijgen, vaak meer kwaad dan goed doet.

Lidcombe Programma

Wat wel haalbaar is, is een beperkt aantal behandelingen vergelijken met elkaar. Uit onderzoek van twee decennia geleden (Jones et al., 2005), weten we dat het Lidcombe Programma, een behandeling voor kleuters die stotteren, werkt. De spraak van de kleuters die het programma volgden was significant beter dan die van kleuters die geen behandeling kregen. Toen was het nog courant om langere tijd af te wachten vooraleer een kleuter die stottert te behandelen. Het Lidcombe Programma is dus effectief en kan als het ware als «normbehandeling» worden gezien.

Onderzoek naar drie stotterbehandelingen

In een lopend onderzoeksproject (TreatPaCS) vergelijken we het Lidcombe Programma met twee gangbare behandelingen in de praktijk: Mini-KIDS en de sociaal-cognitieve gedragstherapie. Dit project is mogelijk door de steun van het KCE Trials Programma van het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE). Het is een samenwerking tussen Thomas More, UZA, Liège Université en Artevelde Hogeschool.

Ken je een kleuter tussen 2 en 6,5 die stottert ? Twijfel dan niet om deze kleuter door te sturen naar een stottertherapeut die deelneemt aan dit project.

Hou zeker de projectwebsite in de gaten. In 2025, als de studie is afgerond, weten we welke van de drie behandelingen het meest effectief is in de Belgische praktijk. Nog even geduld!

Wil je meer info over stotteren bij kleuters, het Lidcombe Programma of het TreatPaCS-project? Neem dan contact op met sabine.vaneerdenbrugh@thomasmore.be.

Meertaligheid en stotteren

Onderzoek van de laatste tien jaar, waaronder eigen onderzoek (o.a. het project Stotteren In Meertalige COntext, kortweg STIMCO) toont aan dat niet-stotterende, meertalige kinderen meer normale onvloeiendheden maken dan eentalige kinderen, omdat ze tussen twee talen moeten navigeren. Deze bevinding geldt voor verschillende talen (bv. Frans-Nederlands, Frans-Arabisch, Italiaans-Nederlands, Spaans-Engels). Dit zorgt vaak voor een onterechte overdiagnose van stotteren bij meertalige kinderen.

Wat wel en niet doen?

Net zoals bij eentalige kinderen komt stotteren ook voor bij kinderen die meertalig worden opgevoed. Er is op dit moment geen reden om aan te nemen dat een meertalige opvoeding het stotteren uitlokt. We raden dus niet aan om naar een eentalige opvoeding over te schakelen. Zeker omdat de thuistaal je kind een veilige context biedt, een deel is van je kind en van jouw identiteit.

Maakt jouw kind veel onvloeiendheden? Er is geen reden voor bezorgdheid zolang de onvloeiendheden normaal zijn en zonder spanning gemaakt worden. Belangrijker zijn de wijze waarop het kind hierop reageert, de eventuele bijkomende gedragingen die je kind stelt, familiale factoren en reacties van de omgeving. Als je twijfelt over het stotteren van je kind neem je best contact op met een gespecialiseerd logopedist.

Tips om te spreken met een kind dat stottert:

1. 1) Zeg je kind niet trager te spreken of om het rustig aan te doen. Deze goedbedoelde adviezen hebben geen positief effect op lange termijn, integendeel.
2. 2) Spreek met je kind op een rustige manier, leg veel pauzes. Wacht één à twee seconden wanneer je kind stopt met praten vooraleer jij begint te praten. Dit vertraagt de algemene spreeksnelheid en voor sommige kinderen kan dat helpen.
3. 3) Leer beurtneming in gesprekjes aan. Alle kinderen – en zeker de kinderen die stotteren – vinden het veel makkelijker om te spreken wanneer er weinig onderbrekingen zijn en wanneer ze de aandacht van de luisteraar hebben.
4. 4) Gebruik gelaatsuitdrukking, oogcontact en andere lichaamstaal om een kind dat stottert te verzekeren dat je luistert naar de inhoud van de boodschap en niet naar de manier van spreken.
5. 5) Maak geen woorden of zinnen af voor een kind dat stottert. Spreek ook niet in zijn of haar plaats. Probeer niet te onderbreken of snel te spreken.
6. 6) Maak stotteren niet tot iets om beschaamd over te zijn. Praat over stotteren zoals je over een ander onderwerp zou praten. Wanneer een kind over stotteren wil spreken, maak het dan bespreekbaar.

Wil je meer info over meertaligheid en stotteren of het STIMCO project? Neem dan contact op met kurt.eggers@thomasmore.be.

Oorzaak en gevolg  

Bij openmondgedrag ademt het kind niet door de neus maar door de mond. Hierdoor kan de mond uitdrogen, waardoor het kind minder zal slikken. De mondspieren dreigen te verslappen. Bovendien wordt de buis van Eustachius, die de neus met het oor verbindt, minder geopend. Te weinig verse lucht in het binnenoor kan zorgen voor oorontstekingen en verkoudheden.  

Vaak ligt de tong ook laag in de mond waardoor niet alleen minder maar ook verkeerd geslikt wordt. Het kind duwt met de tong tegen de tanden, met afwijkingen van het gebit en articulatieproblemen als gevolg. 

Het openmondgedrag kan veroorzaakt worden door een verstopping van de neus zoals een verkoudheid, maar ook een scheef neustussenschot of vergrote neusamandel. Laat dus eerst door een arts onderzoeken of er een anatomische oorzaak is voor de open mond. Is die er niet, dan is het aan te raden om het mondademen af te leren. 

Behandeling  

Na logopedisch onderzoek naar de oorzaak van het openmondgedrag, kan therapie gestart worden. De logopedist oefent met het kind op het versterken van de spieren in de mond, o.a. van de tong en lippen. Vaak gebruikt de logopedist hier mondspelletjes voor zoals bellenblazen of zuigen door een rietje. Ook wordt ademhaling via de neus gestimuleerd door de lippen actief op elkaar te klemmen tijdens een activiteit zoals tv-kijken, gezelschapspelletjes of voorlezen. Tot slot worden ook de tongpositie in rust en de correcte slikbeweging getraind.

Baby's

Het advies is om vroeg therapie op te starten zodat de gevolgen van het openmondgedrag vermeden worden. Verkoudheden en oorontstekingen kunnen immers ook de spraak- en taalontwikkeling beïnvloeden. 

Maar met een baby kan je de eerder beschreven oefeningen uiteraard niet doen. We geven daarom volgende tips mee voor ouders: 

• Bied de juiste voeding aan. Mix het eten niet volledig, maar geef vaste voeding met brokjes. Vanaf 1 jaar kan je kind stukjes fruit eten in plaats van of naast fruitpap. 
• Rond 8 maanden kan je je kindje laten drinken uit een open beker, daarmee stimuleer je de mondspieren. 
• Stimuleer passieve mondsluiting. Bij kleine baby’s kan je de kin zachtjes omhoogduwen als ze slapen, bij oudere baby’s duw je de lippen zachtjes op elkaar.  
• Volg het gedrag goed op en laat je kind op oudere leeftijd eventueel verder onderzoeken.

Vorm  

Er is geen belangrijke wetenschappelijk evidentie dat bij kortdurend en verstandig gebruik de vorm van een fopspeen een wezenlijke invloed zou hebben op de vorm van het gebit, de vorm van het verhemelte of de spraak- en taalontwikkeling bij kinderen.  

Duur  

De vorm van de fopspeen is ondergeschikt aan de duur van het fopspeengebruik. Intensief en langdurig fopspeengebruik heeft een negatieve impact op de ontwikkeling van tong-, lip- en kauwspieren. Dit beïnvloedt op zijn beurt de gebitsontwikkeling en de spraak- en taalontwikkeling negatief. Ook als het gebruik van een fopspeen stopt vóór de tandwisselfase of vóór de taalontwikkeling op volle vaart is, kan dit een negatieve invloed hebben op de verdere ontwikkeling door de verslapping van de mondmotorische spieren. Hoe sneller het fopspeengebruik stopt, hoe sneller en beter het spierevenwicht zich kan herstellen. 

Materiaal  

Ook het materiaal waaruit de fopspeen bestaat, speelt een rol. Hoe harder het materiaal, hoe meer impact dit heeft op de vorm van het gebit en het verhemelte. Rubberen of siliconen fopspenen zijn flexibel en daarom beter dan fopspenen met een gevuld, massief zuiggedeelte. 

Leeftijd  

Zorg tenslotte ook voor een fopspeen aangepast aan de leeftijd van de baby. Dit staat meestal duidelijk op de verpakking aangegeven. 

Tips voor een kortdurend en verstandig gebruik van fopspenen: 

• Niet elke baby heeft een fopspeen nodig.  
• Kies ervoor om een fopspeen alleen de eerste maanden te gebruiken. Doe dat alleen bij het inslapen of wanneer de baby erg veel behoefte heeft aan veiligheid en geborgenheid, wat gepaard gaat met een sterke zuigreflex. Gebruik de fopspeen niet als susmiddeltje. 
• Je kan een fopspeen inzetten om duim- en vingerzuigen op jonge leeftijd tegen te gaan. De impact van duimzuigen is immers groter dan die van een fopspeen en afleren van het gedrag is moeilijker. 

COVID-19

De logopedische gevolgen van COVID-19 zijn uiteenlopend en nog volop onderwerp van onderzoek. Een studie van de NVLF in samenwerking met verschillende universitaire centra in Nederland toont aan dat ongeveer de helft van alle opgenomen COVID-19 patiënten logopedische klachten rapporteert (Kalf, Adbegovic & Brink, 2021). Stemklachten in de ruime zin worden het vaakst gemeld. Langdurige intubatie speelt hierbij zeker een rol. Maar ook patiënten met een minder ernstig ziekteverloop blijken achteraf persisterende logopedische klachten te hebben, waaronder:

• Verminderde stemmogelijkheden (kwaliteit, luidheid, toonhoogte, uithouding)
• Stem- en algemene vermoeidheid
• Klachten van laryngeaal discomfort (spanning, irritatie, pijn,..), soms met chronische hoest als gevolg
• Klachten gerelateerd aan (spreek)ademhaling
• Slikklachten

Multidisciplinair

Bij de behandeling is het belangrijk om de symptomen in het licht van het totale ziekte- en revalidatieproces te zien. Multidisciplinair overleg is hierbij noodzakelijk.  De klachten van de patiënt moeten nauwkeurig in kaart gebracht worden, waarna oefeningen gericht en doordacht moeten worden toegepast.

Behandeling

Bijzondere aandacht is nodig voor (over)compensatie. Veel patiënten vertonen een verhoogde spierspanning (tonus) die de normale adem-, stem- en slikfunctie belemmert. Via ontspanning, manuele therapie, proprioceptieve of sensorische oefeningen en oefeningen voor lage adem kan de tonus verlaagd worden en de verstoorde functie hersteld. Daarnaast zijn stemhygiënische maatregelen nodig voor het herstel van het laryngeaal comfort.

Mentaal welzijn

Ook mag de impact van een zwaar ziekteverloop op het mentaal welzijn van de patiënt niet worden onderschat. De beperkingen in vergelijking met de situatie voordien en het trage herstelverloop zijn soms moeilijk te accepteren. Via counseling kan de patiënt hierbij geholpen worden.

Klachten bij telewerk

De klachten die regelmatig gerapporteerd worden bij telewerk zijn heesheid, stemvermoeidheid, pijn in de keel en last in de nek- en schoudergordel. 

Er kunnen verschillende redenen zijn voor het ontstaan van deze klachten bij telewerk. We denken aan een onaangepaste (spreek)houding, de neiging om luider te praten, verhoogde stress en focus, en veel praten door herhaaldelijke instructie.

Met deze 10 tips houd je het gezond

1. 1) Gebruik een headset en optimaliseer de geluidsinstellingen op je pc. Vraag ook aan je patiënt om een headset te gebruiken. Op die manier kan je je normale (optimale) spreekluidheid en spreektoonhoogte aanhouden.
    
2. 2) Zorg ervoor dat je recht voor je scherm zit of staat. Pas hiervoor ofwel je zithoogte aan, of zet je scherm hoger. Zo kan je met een actieve, rechte houding voor je scherm zitten of staan. Wanneer je jezelf in beeld brengt tijdens de therapie kan je je eigen houding regelmatig controleren. 
    
3. 3) Geef ook eens rechtstaand therapie. Zoek een plek waar je je laptop op ooghoogte kan zetten terwijl je rechtstaat. Afwisseling van houding helpt.
    
4. 4) Breng je patiënt centraal en groot in beeld. Op die manier zal je minder de neiging hebben om naar het scherm toe te buigen.
    
5. 5) Las tussen de verschillende therapieën bewegingsmomenten in en stretch af en toe de nek- en schoudergordel.
    
6. 6) Spreek ook iets trager dan normaal, dat brengt rust in je manier van stemgeven en verhoogt de spraakverstaanbaarheid.
    
7. 7) Warm je stem op bij het begin van je spreekmomenten en las voldoende pauzes in. Neem dan ook echt stemrust. Ook geeuwen en zuchten geven je stem rust.
    
8. 8) Vergeet niet om steeds water bij de hand te houden en drink voldoende, ook tijdens de therapieën.
    
9. 9) Verlucht de ruimte waarin je werkt.
    
10. 10) Denk eraan dat telelogopedie, zeker in het begin, veel van je vraagt. Plan je dagen niet te vol en neem je tijd om je vertrouwd te maken met deze manier van werken. Wissel telelogopedie nu bijvoorbeeld ook af met de contactmomenten in de praktijk. 

Cognitieve communicatiestoornis

Door een hersenletsel kunnen cognitieve stoornissen zoals problemen met aandacht, informatieverwerking en geheugen zorgen voor veranderingen in de communicatie. Deze cognitieve communicatiestoornissen kunnen resulteren in verstoring van luisteren, spreken, lezen en/of schrijven. Iemand met een cognitieve communicatiestoornis is zich vaak niet of onvoldoende bewust van de problemen en overschat de eigen mogelijkheden.

Ziekte-inzicht

Toereikend ziekte-inzicht is niet evident, bovendien kan iemands ziekte-inzicht schommelen afhankelijk van de functie. Bij een zichtbare motorische functie is het inzicht bijvoorbeeld vaak beter dan bij een onzichtbare cognitieve functie zoals na een hersenletsel. Ook de activiteit en context kunnen de mate van ziektebesef bepalen, zo hebben veel cliënten meer ziekte-inzicht in een 1-op-1 gesprek dan in een groepsgesprek en is er beter ziekte-inzicht in familieverband dan in werk en dagbesteding.

Aanpak op maat

Omwille van het wisselend ziekte-inzicht is het werken met mensen met een hersenletsel niet evident. Vaak is er geen duidelijke hulpvraag of slaat behandeling minder aan omdat de cliënt geen besef heeft van de eigen beperkingen. Een aanpak op maat van de cliënt is dan extra waardevol.

De boeken van Arno Prinsen over ziektebesef en interventies bij mensen met een hersenletsel kunnen daarbij helpen. In het boek ‘Heb ik een probleem dan?’ en het vervolg ‘Ga toch weg!’ geeft Arno Prinsen een gerichte, stapsgewijze aanpak van mensen met een hersenletsel. Hij beschrijft drie soorten cliënten met telkens een andere mate van ziektebesef. Daarna legt hij uit hoe je weet welke cliënt er voor je zit. Tot slot krijg je als hulpverlener inzicht hoe je de verschillende types van cliënten het beste kan benaderen zodat je begeleiding het meeste effect heeft. Je leert bovendien hoe je het ziekte-inzicht van de cliënten kan vergroten.

Arbeidsmarkt

Met een niet-aangeboren hersenletsel (NAH) is terugkeren naar de arbeidsmarkt niet evident. Het project NA(H)werken streeft succesvolle arbeidsre-integratie voor deze cliënten na. De bedoeling is om de slaagkans te verhogen voor werkenden en werkzoekenden met een NAH om arbeid (terug) op te pakken en duurzaam vol te houden.

Wil je meer weten over communicatieproblemen bij een hersenletsel, werken na een hersenletsel of het NA(H)werken project? Neem dan contact op met dorien.vandenborre@thomasmore.be.

Te veel prikkels

Communiceren met anderen kost inspanning voor iemand met afasie. Luisteren naar wat gezegd wordt, switchen tussen verschillende gesprekspartners, zelf bijdragen aan het gesprek; al deze mentale acties kosten tijd en moeite.  

Mogelijk zet je man zich daarom liever apart: zo kan hij het aantal prikkels beperken. 

Hoe kan je hierop inspelen als partner?

Probeer feestjes met veel mensen te vermijden. Het is beter om twee of drie mensen tegelijk uit te nodigen. Zo beperk je het aantal prikkels. 

Spreek in korte zinnen zodat je man slechts een beperkte hoeveelheid informatie moet verwerken. Geef hem ook voldoende tijd om te reageren. Een gesprek voeren kost immers tijd en moeite voor hem. 

Gratis e-learning voor naasten

De expertisecel Brein en Communicatie ontwikkelde samen met de hogeschool Utrecht en Arnhem-Nijmegen een e-learning over afasie. Enkele korte filmpjes verduidelijken wat afasie is en geven concrete communicatietips voor naasten.