Werken na hersenletsel

Arbeidsgerichte revalidatie

zorgactor

Het traject van arbeidsgerichte revalidatie (AGR), zoals hier beschreven, is ontwikkeld op basis van literatuuronderzoek, reeds uitgewerkte AGR-protocollen (gepubliceerd of in zorginstelling beschikbaar) in Nederland en Vlaanderen, kwalitatief onderzoek bij relevante actoren (diepte-interviews) en in co-creatie met nationale en transnationale projectpartners. Deze methodiek van AGR integreert principes van twee Nederlandse AGR-protocollen: Early Vocational Rehabilitation (vroeg in het hersteltraject aandacht besteden aan werk) en de Rondetafelmethodiek (start AGR van zodra de persoon voldoende zelfredzaam is).

We delen de arbeidsgerichte revalidatie op in drie stappen die iteratief en dynamisch zijn, want de gevolgen van het NAH, de manier waarop de presoon en de sociale omgeving omgaan met de gevolgen van het NAH en de wensen en noden van zowel de persoon als de omgeving kunnen wisselen. Je kan dus steeds terugkeren naar een vorige stap.

De stappen zijn:

de werkgerichte hulpvraag/hulpvragen identificeren: hier informeren we je hoe je de werkgerichte hulpvraag van de persoon met NAH helder krijgt.
de afstand tot werk bepalen: hier informeren we je hoe je samen met de persoon kan nagaan wat mogelijkheden/uitdagingen zijn voor de persoon en wat mogelijkheden/eisen zijn van het werk. Door de twee te vergelijken maak je een eerste inschatting of dat werk voor die persoon haalbaar en realistisch is.
de afstand tot werk verkleinen: hier informeren we je de persoon progressief kan versterken om (terug) te werken.

👉 Klik op een van de drie onderwerpen en we informeren je graag verder.

Werkgerichte hulpvraag identificeren

Je identificeert de hulpvraag van de persoon met NAH, verhoogt de kennis van de persoon en empowert die om te overleggen met andere relevante actoren.

Afstand tot werk bepalen

Je bepaalt de werkbelastbaarheid (persoonsprofiel) en werkbelasting (functieprofiel) van de persoon met NAH en vergelijkt beide profielen.

Afstand tot werk verkleinen

Je versterkt de (werk)vaardigheden van de persoon met NAH, je bekijkt samen hoe je uitdagingen kan compenseren en je coacht de persoon.

Re-integratieadvies

Je vat het huidige functioneren van de persoon met NAH samen en formuleert samen een plan van aanpak voor het werk.

Doel

Revalidatie heeft als doel om de zelfredzaamheid van personen met een gezondheidsaandoening te optimaliseren en hun participatie in de maatschappij, waaronder ook arbeidsparticipatie, te maximaliseren. Arbeidsgerichte revalidatie (AGR) is in België ingebed in algemene revalidatie. Het gaat hierbij om revalidatie die wordt aangeboden aan personen op beroepsactieve leeftijd die door een gezondheidsaandoening belemmerd worden in hun arbeidsparticipatie en waarbij doelstellingen erop gericht zijn om de arbeidsparticipatiemogelijkheden te verbeteren (Escorpizo et al, 2011).

⚠️Let op:
in België is er federale en regionale regelgeving op vlak van arbeidsre-integratie en jobbehoud en zijn verschillende actoren actief.

👉 Klik op een van deze vragen en we informeren je graag algemeen verder over arbeidsgerichte revalidatie.

Ja, in dit draaiboek beschrijven we de ‘first train then place’-methodiek.

Zo zetten we in op een holistische aanpak van AGR door zowel de persoon met NAH als het werk centraal te zetten. We koppelen hieraan twee trajecten: het zorgtraject en het werktraject. Ze zijn met elkaar verbonden (gesymboliseerd door een lemniscaat) en beide trajecten kunnen elkaar meer of minder overlappen (gesymboliseerd door een accordeon (schuine strepen)). Afhankelijk van de aard en ernst van het NAH en de eisen van het werk kan de ene persoon sneller het werk effectief hervatten en heeft de andere persoon een meer uitgesponnen AGR-traject nodig. Op de overlap tussen beide trajecten staat ‘vroeg aandacht besteden aan werk’, wat verwijst naar de gedeelde verantwoordelijkheid. De verschillende stappen binnen elk traject worden geconcretiseerd. Arbeids(re-)integratie heeft een dynamisch en iteratief karakter (gesymboliseerd door de bidirectionele pijlen in elk traject). Daarom is het belangrijk om werk in verschillende fasen van het zorg- of behandeltraject aan bod te laten komen. Doorheen het zorgtraject kunnen vragen van personen met NAH veranderen. Het blijft een momentopname en daarom is het belangrijk om duidelijk af te spreken wie dit (verder) opvolgt. Arbeids(re-)integratie verloopt op maat (gesymboliseerd door de stippellijn): het traject kan bestaan uit meer of minder stappen.

We benadrukken een gedeelde verantwoordelijkheid en samenwerking tussen de betrokkenen. Relevante betrokkenen zijn de persoon zelf, de naasten, zorgactoren, de werkomgeving, werkactoren, maar ook intermediaren (zoals RIZIV, ziekefondsen en vakbond). We gebruiken ICF als gemeenschappelijk referentiekader en gedeelde taal. Betrokkenheid en akkoord van alle partijen is een belangrijk onderdeel van een geslaagde terug-naar-werk planning. Dit vraagt echter tijd en energie (Murray et al, 2021). Een gedeeld begrip en aanvaarding van de risico’s die gepaard gaan met terugkeer naar werk na NAH helpen om het werkpotentieel van de persoon met NAH te begrijpen (Murray et al, 2021). Het belang van ‘stakeholder engagement’ wordt in de figuur weergegeven enerzijds door de bidirectionele stippellijn tussen zorgactor en werkactor en anderzijds door alle betrokkenen als steun rond de persoon met NAH te zetten. De behandelend arts en/of de re-integratiecoach coördineren alle stappen van het zorgtraject (Eriksson et al., 2019).

Ja, in Nederland.

In 2021 ontwikkelde de Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen samen met een multidisciplinaire werkgroep de herwerkte richtlijn NAH en arbeidsparticipatie. De fase van het herstelproces waarin de persoon verkeert vormt de basis voor de opbouw van de richtlijn. Volgende onderwerpen komen aan bod:

Aanbevelingen in de acute fase, herstelfase, bijna-aan-het-werk fase en de lange termijnfase
Voorspellen terugkeer naar werk
Interventies voor arbeidsparticipatie
Informatie en aanbevelingen rond Nederlandse sociale zekerheid
Informatie en adviezen indien de persoon met hersenletsel geen werkgever heeft

💁Meer weten?
Surf dan naar Nederlandse richtlijn NAH en arbeidsparticipatie

In dit draaiboek delen we het proces tot duurzame arbeidsre-integratie op in drie delen. We formuleren bij elk deel een plan van aanpak: wie betrek je, wat zeg/doe je, hoe zeg/doe je het en wat is het doel? De behandelend arts (arts-specialist) of/en de re-integratiecoach (RI-coach) coördineert alle stappen van het zorgtraject (Eriksson et al., 2019).

De drie delen zijn:

Vroeg aandacht besteden aan werk: de persoon krijgt een NAH, het behandelteam/de behandelend arts zorgactor maakt werk zo vroeg als mogelijk bespreekbaar zodat het behandelteam samen met de persoon met NAH kan bepalen of AGR relevant is en de persoon met NAH hieromtrent een geïnformeerde keuze kan maken.
Arbeidsgerichte revalidatie: het behandelteam stelt de werkgerichte hulpvragen samen met de persoon met NAH, bepaalt samen met de persoon met NAH en betrokken actoren de afstand tot werk, en coacht en versterkt de persoon met NAH en de omgeving om de afstand tot werk te verkleinen.
Duurzaam re-integreren op de werkvloer: samen met andere actoren bereidt het behandelteam en de persoon met NAH de terugkeer naar de werkvloer voor, keert de persoon met NAH met de nodige ondersteuning en begeleiding terug naar de werkvloer en wordt de werkhervatting duurzaam opgevolgd om de kans op een duurzame werkhervatting te verhogen.

De delen zijn richtinggevend. Er is geen standaardtraject dat iedereen doorloopt, terugkeren naar werk vereist maatwerk. Enkele voorbeelden:

Zo kan het voor personen met een mild NAH niet vereist zijn dat AGR wordt opgestart, doch wel dat de persoon met NAH en de naasten naastengoed worden geïnformeerd. Hier zal samenwerking en doorverwijzing naar de andere actoren op korte termijn worden nagestreefd. Een geïnformeerde keuze kunnen maken en op de hoogte zijn van mogelijke ondersteuningsvormen kan voldoende zijn.
Voor een persoon met NAH waarbij grotere gevolgen worden verwacht voor het werkgerelateerd functioneren, kan opstart van AGR wel aangewezen zijn en zal samenwerking met andere actoren ook worden nagestreefd.
Er kan ook nood zijn aan een latere inschakeling in AGR bijvoorbeeld voor personen met NAH die tijd nodig hebben vooraleer ze met AGR starten. De arbeidsgerichte revalidatie en het duurzaam re-integreren op de werkvloer zijn een iteratief en dynamisch proces.

🔀 Om duurzaam te re-integreren zijn er verschillende mogelijkheden:

De persoon met NAH kan de vroegere functie terug opnemen bij de eigen werkgever.
De persoon met NAH kan de vroegere functie terug opnemen bij een nieuwe werkgever.
De persoon met NAH kan een aangepaste functie opnemen bij de eigen werkgever: samen met de werkgever, de arbeidsarts en de persoon zelf bekijk je of er andere mogelijkheden voor de persoon zijn binnen hetzelfde bedrijf.
De persoon met NAH kan op zoek gaan naar een aangepaste functie bij een andere werkgever.
De persoon met NAH kan starten met vrijwilligerswerk. Dit kan helpen om te (her)ontdekken wat de mogelijkheden zijn en wat de draagkracht is. Het kan een waardevolle invulling zijn van de vrije tijd en een onderdeel zijn van de zoektocht naar betaald werk.

De behandeling is multidisciplinair en gericht op werk. Het behandelteam zorgactor kan – afhankelijk van de gevolgen van het NAH – bestaan uit: kinesitherapeut, ergotherapeut, logopedist, neuropsycholoog/psychologisch consulent, sociaal werker en de re-integratiecoach. Ze werken interprofessioneel samen.

De revalidatie-arts superviseert de werking van het arbeidsgericht behandelteam. Afhankelijk van het werkdoelwit (taakeisen en werkcontext) leggen jullie samen behandeldoelen vast waar je vanuit verschillende disciplines aan werkt.

Een vast lid van het arbeidsgericht behandelteam is de re-integratiecoach of re-integratie-coördinator.

Deze persoon heeft up-to-date kennis van het wetgevend kader op vlak van arbeidsre-integratie, van NAH en de gevolgen ervan voor het werkgerelateerd functioneren.
Deze persoon communiceert met alle actoren in het re-integratietraject.
Deze persoon past de principes toe van disability management en coördineert het proces.
Deze persoon ondersteunt en begeleidt de persoon met NAH tijdens het revalidatieproces en tijdens evaluatiemomenten met andere actoren.

🧰Handige materialen: AGR_formulier 3_toestemmingsformulier.pdf

🔀De taak van re-integratiecoördinator kan op verschillende manieren worden ingevuld binnen de zorginstelling:

Een vaste persoon voert deze taken uit voor alle patiënten/revalidanten.
Wisselende personen nemen deze taak op: per patiënt/revalidant kijkt het behandelteam wie het best deze taken opneemt voor deze specifieke persoon.
Indien er binnen het revalidatiecentrum geen afzonderlijke re-integratiecoach is, gaat de behandelend arts zorgactor na of een ander lid van het behandelteam deze taken kan uitvoeren.

Voorwaarden voor AGR

De persoon heeft een werkgerichte hulpvraag. Dit impliceert niet dat de persoon zich direct klaar voelt om te werken. Het impliceert wel dat de persoon de wens heeft om werk (betaald of onbetaald) terug op te nemen.
- ⚠️Let op: de werkgerichte hulpvraag primeert. Ook bij personen die het NAH hebben na een arbeidsongeval kan je AGR starten. Zelfs al is het arbeidsongeval nog niet geconsolideerd en is er nog sprake van tijdelijke arbeidsongeschiktheid.
Er is voldoende motivatie om een AGR-traject op te starten en te volgen.
De persoon kan toestemming geven om met de betrokken actoren in overleg te gaan.
- AGR vindt immers niet plaats in een vacuüm, maar maakt deel uit van een keten waarin het behandelteam samenwerkt met andere relevante actoren zoals de arbeidsarts of de adviserend arts van het ziekenfonds .
De persoon met NAH is voldoende zelfredzaam in de thuissituatie.

Randvoorwaarden met betrekking tot

het functioneren met NAH
- De persoon kan zich oriënteren in tijd en ruimte.
- De persoon is in staat opdrachten (gecommuniceerd via spraak, schrift, gebaar of beeld) te begrijpen.

de trainbaarheid en leerbaarheid
- De persoon is in staat de handelingen en/of procedures uit te voeren na het, zo nodig herhaald, aanbieden van informatie. De persoon maakt daarbij, indien nodig, gebruik van hulpmiddelen.
- Er zijn nog revalidatiebeurten beschikbaar die ingezet kunnen worden voor arbeidsgerichte revalidatiedoeleinden.

🤝Samenwerking is een sleutelkenmerk van AGR

Samenwerking tussen het behandelteam, de werkomgeving, de arbeidsarts, adviserend arts van het ziekenfonds en/of terug-naar-werk coördinator en bemiddelaars werk (VDAB en/of GTB).

De werkomgeving, zoals de werkgever en arbeidsarts, worden – met toestemming van de persoon - al vroeg in het proces betrokken.

Je verduidelijkt de samenwerking voor de persoon met een toestemmingsformulier: hierin geeft de persoon toestemming om vanuit het behandelteam te mogen overleggen met andere actoren.

🧰Handige materialen: AGR_formulier 02_toestemmingsformulier.pdf

Samenwerking zorgt voor geïnformeerde actoren

De arbeidsarts is op de hoogte van de gezondheidsaandoening, de hieruit resulterende gevolgen en de werkgerichte behandeldoelen. Met het hervormde re-integratietraject (Re-integratietraject 2.0) kan de arbeidsarts de persoon vier weken na het optreden van het NAH uitnodigen (informatieplicht).

De werkomgeving is op de hoogte van het functioneren van de persoon, waarbij je, als zorgactor, de gevolgen voor het werk toelicht. Je plant een overleg in met de werkgever/leidinggevende/collega al of niet samen met de arbeidsarts (indien haalbaar) om
- de mogelijkheden voor werkhervatting te verkennen.
- informatie te geven over het werkgerelateerd functioneren, verwachte uitdagingen en mogelijkheden.

💡Tip: zo'n overlegmoment kan je aanwenden om informatie te verkrijgen over de taakeisen (taakinhoud, verantwoordelijkheden), de werkcontext en cognitieve, fysieke en emotionele verwachtingen. Deze informatie kan je dan inzetten in het AGR-traject.

💰Financiering

In België is er geen apart erkenningsnummer of een afzonderlijke overeenkomst om AGR op te starten.

Dit wordt ingebed binnen de revalidatiemogelijkheden na NAH.
Indien het NAH het gevolg is van een arbeidsongeval, kan je aan de arbeidsongevallenverzekering een goedkeuring vragen voor een AGR-traject.

AGR of niet?

Als de persoon geen AGR-traject wil/kan opstarten (bijvoorbeeld omdat de persoon geen revalidatiebeurten meer heeft of omdat AGR niet haalbaar is door verplaatsingsproblemen van en naar het revalidatiecentrum), bekijk dan samen welke mogelijkheden er zijn (bijvoorbeeld een bezoek bij de arbeidsarts voorafgaand aan de werkhervatting of doorverwijzing naar GTB voor het opstarten van een regulier re-integratietraject).

Als de zorginstelling geen AGR-traject kan aanbieden, dan kan je de persoon met NAH doorverwijzen naar een revalidatiecentrum waar dit wel wordt aangeboden.

terug