Hoe kijken mensen naar het inzamelen en hergebruiken van elektronisch afval

Hoe moeten we in de toekomst omgaan met het recycleren van elektronisch afval uit de gezondheidszorg? Op welke manier kan gedragsverandering een rol spelen en hoe denken we over het gebruik van slimme vuilnisbakken als inzamelpunt? In oktober en november bespraken we deze vraagstukken met meer dan 200 personen in België, Slovenië en Spanje in het kader van het Horizon Europe project ‘DiCE’ (Digital Health in a Circular Economy). In België namen 72 deelnemers tussen 18 en 90 jaar deel aan verschillende co-creatiesessies. 

Het gebruik van digitale gezondheidstoepassingen, zoals slimme medicatieverpakkingen en draagbare medische sensoren, is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Digitale gezondheidstoepassingen bevatten waardevolle grondstoffen. Er is op EU-niveau een nieuwe benadering nodig om hergebruik, renovatie en recycling te vergemakkelijken en zo het duurzame gebruik van deze grondstoffen op lange termijn te waarborgen.

Het DiCE-project (Digital Health in the Circular Economy) wil dit aanpakken. De doelstelling van het project is om de levensduur van digitale gezondheidstoepassingen te verlengen door oplossingen te ontwikkelen en te testen over de volledige levenscyclus van het product. Centraal: Hoe verminderen we de impact van medisch e-afval op het milieu en hoe ontwikkelen we circulaire oplossingen om componenten van digitale gezondheidstools te recycleren?

In oktober en november organiseerden we in België verschillende co-creatiesessies met de leeftijdsgroepen 18-30 jaar, 31-60 jaar en personen ouder dan 60 jaar. Dezelfde sessies organiseerden onze collega zorgproeftuinen in Slovenië en Spanje. Op deze manier wil men ook rekening houden met potentiële culturele verschillen en gewoonten. In totaal namen 228 deelnemers deel aan de sessies over de drie landen heen. 

Eerst bespraken we het inzamelen van digitale gezondheidstoepassingen, zoals slimme pillendozen en slimme pleisters. De deelnemers gaven aan dat de inzamelingsmethode afhangt van de leveringsmethode en de behoefte aan extra uitleg. Regelmatige thuisleveringen zouden het gemakkelijk maken om gebruikte materialen aan de leverancier mee te geven. Bij producten waarbij zorgprofessionals (artsen, apothekers…) resultaten van data moeten interpreteren, worden deze beter rechtstreeks bij hen afgeleverd. 

In tweede instantie bekeken we de inzamelingslocaties voor digitale gezondheidstoepassingen. Deelnemers suggereerden ideale locaties, wat resulteerde in drie hoofdcategorieën: gezondheidsinstellingen (apotheker, ziekenhuis, dokter), commerciële ondernemingen (supermarkt, shopping center) en publieke plaatsen (containerpark, gemeentehuis scholen...). Motivaties voor elektronisch afvalinzameling waren vergelijkbaar over landen en leeftijdsgroepen, maar de specifieke plaats van inlevering verschilde op basis van leeftijd. De motivatoren voor het inleveren van het elektronisch afval zijn vergelijkbaar over de drie landen en drie leeftijdscategorieën heen. Het is de invulling van de motivatie door een specifieke plaats, die voornamelijk verschilt op basis van leeftijd en minder op basis van afkomst. Een belangrijke motivatie is bijvoorbeeld dat het geen of weinig extra energie mag kosten. Voor jongeren betekent dit dat de school een perfect inzamelpunt kan zijn. Voor personen die beroepsactief zijn, is dat bijvoorbeeld op het werk.

Ten derde werd de haalbaarheid van een slimme vuilnisbak voor elektronisch afvalinzameling geëvalueerd. Deelnemers stelden vragen over QR-codes, functionaliteiten en technische aspecten. Positieve punten omvatten functionaliteiten, milieueffecten en logistiek. Kritische opmerkingen richtten zich op functionele beperkingen, gebruiksgemak, inclusiviteit en de nood aan communicatie en bewustzijn.

Ten slotte behandelden we strategieën voor gedragsverandering. Na informatie over nudging en het bespreken van voorbeelden, ontwikkelden deelnemers 299 bewustmakingsacties. Deze werden gegroepeerd in vier categorieën: educatie, informatie op/in de verpakking, notificaties en herinneringen, en systemen van waarborg, beloning en stimulans.

Hoe gaan we verder met het project? De resultaten van deze co-creatiesessies bevatten waardevolle input voor verschillende DiCE-projectpartners. In de komende maanden wordt de data uit deze activiteiten samengelegd met andere data. We gaan o.a. bepalen wat  ideale collectiepunten zijn, we ontwikkelen verschillende nudgingstrategieën om mensen er meer bewust van te maken dat het inleveren van de digitale gezondheidstoepassingen belangrijk is en we optimaliseren de slimme vuilnisbak op basis van alle feedback.  
 

DiCE ontvangt financiering vanuit het Horizon Europe programma.